Verdriet komt in vele verschillende vormen.
De dood van een dierbare, een routine bezoek aan de dokter die een ongeneeslijke ziekte constateert, het einde van een huwelijk, een hart dat gebroken is door verraad, een jongere die in de drugshandel verzeild is geraakt en tot de gevangenis is veroordeeld, de vroegtijdige dood van een huisdier, faillissement, een baan die je buiten je schuld kwijt bent geraakt: de lijst is eindeloos en het verdriet dat daaruit ontstaat komt in alle vormen en maten.
De manier waarop we rouwen is ook voor ieder mens uniek. Sommigen delen hun pijn met vrienden en familieleden, terwijl anderen hun verdriet stoïcijns verbergen. Een vrouw die door haar echtgenoot in de steek is gelaten, huilt dagenlang; een ander verbergt haar leed en gaat door met haar taken als bankier en moeder.
Ondertussen weten de mensen die de getroffenen proberen te troosten, vaak niet wat ze moeten zeggen of doen. Sommigen bieden onhandige of ongepaste troost, omdat zij de behoefte voelen iets te zeggen. Omgekeerd zeggen sommigen niets, omdat ze na een begrafenis of een andere tragische gebeurtenis, door gevoelens van onvermogen en angst, zich niet geroepen voelen iets te zeggen.
In mijn openbare bibliotheek vind je een aantal boeken over rouwverwerking, waaronder titels als “Healing a Child’s Pet Loss Grief: A Guide for Parents,” “A Woman’s Book of Grieving,” en “You Can Help Someone Who’s Grieving: A How-To Healing Handbook.”
Deze gidsen zijn zeker nuttig, maar hier wil ik alleen mijn eigen observaties geven over rouw en verwerking, en hoe je iemand die rouwt kunt helpen. Zoals alle mensen van mijn leeftijd – ik ben 70 – heb ik verdriet en rouw meegemaakt.
Neem de tijd om de pijn te voelen
Zes weken na de dood van mijn vrouw zaten onze kinderen met hun oma van moederskant aan de keukentafel toen zij zei: “We moeten ons er allemaal overheen zetten en nu verder gaan.”
Mijn oudste zoon, nog geen 20, zei: “Oma, we zullen verder gaan. Maar voorlopig ga ik nog even door met mama te missen.”
Dat waren wijze woorden. Mijn zoon gunde zichzelf de tijd om te rouwen en vond zijn weg er doorheen. Elke keer dat oma bij ons op bezoek kwam, vroeg ze of we naar het graf van haar dochter konden gaan, dat vlakbij was. Bij het graf duurde het meestal maar een paar minuten voordat ze in tranen uitbarstte en vroeg of ze weer naar huis mocht. Ze had de omhelzing van verdriet gemist.
Niemand van ons vindt het leuk om te lijden, maar zo’n verlies vereist dat we de pijn voelen en de grote genezer, de tijd, zijn werk laten doen. Een therapeut vertelde me eens dat verdriet om het verlies van een dierbare wel drie jaar kan duren voordat de genezing eindelijk komt.
Wees daarom geduldig met jezelf en met de mensen om je heen. Verdriet komt niet met een tijdschema.
Aanwezigheid is alles
Met aanwezigheid bedoel ik zowel de aanwezigheid van hen die direct getroffen zijn als de aanwezigheid van hen die voor hen zorgen.
Sommigen van ons die pijn hebben van een verlies of een verraad zijn geneigd om zich van hun lijden te distantiëren. Ik heb mannen en vrouwen gekend die aan het winkelen sloegen en onbedachtzaam geld uitgaven, in een poging om de pijn op afstand te houden. Anderen grijpen naar drugs of alcohol, storten zich op hun werk, gaan op zoek naar een andere echtgenoot of minnaar, of zoeken afleiding in het spelen van golf of tennis.
Weglopen voor verdriet of proberen het te verbergen, verlengt vaak het genezingsproces en kan tot meer problemen leiden. We hebben allemaal verschillende manieren om te rouwen, maar een sleutelelement in deze reis is aanwezigheid. Onze bereidheid om ons verlies en verdriet onder ogen te zien.
Degenen die vrienden en familieleden die rouwen willen helpen, moeten dit weten: je aanwezigheid betekent meer dan maaltijden, geld of woorden. Er zijn, het liefst fysiek, is het beste geschenk dat je kunt geven. Een knuffel op zo’n moment betekent meer dan je misschien denkt.
Beweging, Dieet, Routine
Als het leven je een zware tegenslag heeft bezorgd, kan die schok je fysiek ziek maken, soms zelfs misselijk. Je slaapt misschien slecht, je wilt niet eten en je zit het liefst op de bank voor je uit te staren.
Dit is het moment waarop je, ondanks alle impulsen van het tegenovergestelde, proactief moet worden en voor jezelf moet zorgen. Eet gezond voedsel. Doe je best om voldoende te slapen. Probeer wat te bewegen. Zelfs een blokje om helpt je humeur te verbeteren.
Het aanhouden van zoveel mogelijk routine kan ook helpen om je verdriet te verzachten. Ik had de gewoonte om één of twee keer per week met mijn jongste zoon naar de bibliotheek te lopen. Een paar weken nadat zijn moeder was overleden, hebben we deze routine weer opgepakt. Die bezoekjes gaven ons beiden een gevoel van continuïteit en een link naar een gelukkiger verleden.
Als je probeert een vriend of familielid te troosten die een trauma heeft meegemaakt, kun je helpen door gezonde, zelf gekookte maaltijden langs te brengen of een cadeaubon te geven voor een plaatselijke kruidenier. Als je in de buurt woont, kun je aanbieden om twee of drie avonden per week met hen te gaan wandelen, een bezigheid die zowel bevorderlijk is voor een goede gezondheid als voor een goed gesprek.
Reddingsboten
Sommige mensen kunnen niet omgaan met een verlies, zelfs niet met de steun van anderen in hun leven. Sommigen hebben geen dierbaren in de buurt of missen een netwerk van vrienden die hen door de storm heen kunnen loodsen.
In deze gevallen kan het enorm nuttig zijn om beroep te doen op een therapeut of een steungroep. Steungroepen geven ons de kans om mensen te ontmoeten die een soortgelijk trauma als dat van ons hebben meegemaakt. Deze gedeelde pijn kan vaak onze last verlichten, waardoor we ons realiseren dat we niet zo alleen zijn als we misschien denken.
Ook een therapeut kan helpen bij het verwerken van ons verdriet, door ons te begeleiden bij het uitproberen van verschillende genezingstechnieken. Verder kan het ons in staat stellen om dingen te zeggen en tranen te laten stromen die we anders misschien verborgen zouden houden, zelfs voor onze naasten.
Google maar eens op “rouwondersteuning bij mij in de buurt”, dan kun je zien welke hulp er beschikbaar is.
We zijn nooit meer dezelfde
Verdriet verandert ons.
Hier is een voorbeeld. Het mag voor sommige lezers onbeduidend lijken, maar bij mij staat het nog steeds hoog op mijn lijst van mislukkingen in mijn leven.
Op woensdag 12 mei 2004 belde ik mijn vrouw voor negen uur ‘s morgens vanuit het gebouw waar ik seminars gaf aan thuisleerlingen en vroeg haar een paar scriptievragen op te zoeken die ik vergeten was van thuis mee te nemen. Ze voelde zich niet goed, maar ze vond mijn aantekeningen en las me de informatie voor die ik nodig had. Toen we ons gesprek beëindigden, waren haar laatste woorden aan mij: “Ik hou van je.”
Mijn laatste woorden aan haar waren: “Ik moet gaan. De studenten wachten. Ik zie je om vier uur.”
Toen ik thuis kwam, lag ze op de vloer van onze slaapkamer in een coma. De maandag daarop stierf ze aan een hersenaneurysma in een ziekenhuis in Asheville, North Carolina.
Wat was er mis met mij? Waarom had ik niet gewoon gezegd, “Ik hou ook van jou?” Waarom? Waarom? Waarom?
Die vraag bleef me achtervolgen. Het achtervolgt me tot op de dag van vandaag. Sinds die dag, op één uitzondering na – een familielid dat zich ongemakkelijk lijkt te voelen bij de woorden “Ik hou van je” – zeg ik “Ik hou van je” telkens als ik een gesprek beëindig met mijn kinderen, mijn kleinkinderen en veel van mijn vrienden.
Professor Verdriet
Verlies en verdriet maken sommige mensen bitter of cynisch, waardoor ze niet meer in staat zijn het goede in hun leven en in de wereld te zien. Echter, als we alert zijn, is verdriet een geweldige leermeester. Het kan onze empathie en liefde voor anderen verdiepen, het geeft ons uiteindelijk de kracht om degenen die we verloren hebben te koesteren. Het geeft ons ook de kans iets te leren van degenen die ons onrecht hebben aangedaan – de echtgenoot die het huwelijk in de steek liet, de overleden moeder die ons kwetste, de zakenpartner die ons tot financiële ondergang bracht.
Zoals Kate McGahan, schrijfster en stervensbegeleider, ooit schreef: “Verdriet zal je niet loslaten, zolang je niet voldoet aan wat het je wilde leren.”
Origineel gepubliceerd door The Epoch Times (13 juli 2021): Burnt Roses: Facing Loss and Grief