Eeuwenlang fungeerde de Byzantijnse kunst als een kompas, dat de gelovigen een orientatie gaf in hun geloof en hen uiteindelijk naar hun verlossing leidde. De Byzantijnse kunstenaar schilderde in een specifieke stijl, een beeldtaal zo u wilt, die orthodoxe christenen begrepen. “Zijn rol was verwant aan die van het priesterschap en de uitoefening van zijn talent een soort liturgie – liturgie in een bijna sacramentele zin – in plaats van een didactische functie”, aldus The Oxford Companion to Art.
Elk onderdeel van de Byzantijnse kunst brengt de gelovigen dichter bij God. “De opstelling van mozaïeken of schilderijen in een kerk, de keuze van de onderwerpen, zelfs de houding en uitdrukking van de personages, werden allemaal bepaald volgens een traditioneel schema met een theologische betekenis.”
Kunst om u spiritueel mee te verheffen
In het Sint-Catharinaklooster, aan de voet van de Sinaïberg in Egypte, kunnen bezoekers een opmerkelijke 12e-eeuwse icoon bekijken die de Byzantijnse kunst belichaamt: “De Ladder van Goddelijke Beklimming.” Byzantijnse kunstenaars maakten het werk om orthodoxe monniken te herinneren aan de voortdurende waakzaamheid die nodig is om het kwaad te overwinnen, en aan de gerechtigheid die nodig is om de hemel te bereiken.
Het kunstwerk is gebaseerd op de orthodox-christelijke tekst “De Ladder van de Goddelijke Opgang”, die Johannes Climacus rond 600 na Christus schreef als gids voor asceten. De tekst beschrijft de 30 stadia van spirituele perfectie als sporten op een ladder naar verlossing (theosis). Johannes stelt in de negende trede: “De heilige deugden zijn als de Ladder van Jacob [in het Oude Testament]. Want de deugden, die van de ene naar de andere leiden, dragen hem die ze kiest naar de hemel.”
Orthodoxe christenen lezen de tekst vaak tijdens de Grote Vasten, voorafgaand aan het Orthodoxe Pasen, dat dit jaar op 16 april valt.
Op de icoon beklimt een stroom monniken, met de handen in gebed, de ladder om Christus in de hemel te ontmoeten. Een groep monniken op de grond kijkt toe hoe sommige van hun medemonniken bezwijken onder de gevaren die hen kunnen overkomen tijdens hun moeizame beklimming. Engelen in de hemel belichamen de deugden en moedigen de monniken aan, terwijl een reeks schimmige demonen met dierlijke staarten allerlei trucs uitproberen om de monniken van hun pad af te brengen. Sommige schieten pijlen af, terwijl andere demonen hun doelwit met een lasso vangen. Deze demonen symboliseren ook dat zonden als lust, toorn en gulzigheid zelfs de vromen van hun heilige missie kunnen afhouden.
Terwijl ze elke sport beklimmen, moeten de monniken een specifieke deugd cultiveren om elke ondeugd te overwinnen. Het kwaad blijft in de buurt, zelfs als de beproevingen van de monniken moeilijker worden in de buurt van de hemel. Een arme ziel nadert Christus, maar zondigt toch en maakt een demonische val /maakt een val veroorzaakt door een demon. De gevallenen komen terecht in de kaken van de hel, die op dit soort iconen vaak wordt afgebeeld als een draak, in dit werk weergegeven door een monsterlijke kop die een van de gevallen monniken opslokt.
Glorie wacht de monniken die zegevieren, want Christus in de hemel begroet hen met een zegen aan de top van de ladder. Zij hebben de aardse verleidingen overwonnen en belichamen op de laatste trede de hoogste deugden van geloof (pistis), hoop (elpis) en de hoogste vorm van liefde, de naastenliefde (agape).
Gepubliceerd door The Epoch Times (11 maart 2023): Art With a Higher Purpose: ‘The Ladder of Divine Ascent’
