Twee kunstwerken uit hetzelfde medium kunnen vaak als parels aan een snoer met elkaar worden verbonden, waarbij het ene leidt tot het ontstaan van een ander, en dan weer een ander. Maar net zo vaak kunnen meerdere kunstwerken uit verschillende media met elkaar worden verbonden in iets dat meer weg heeft van een driedimensionale verwevenheid. Dat kan fascinerend zijn om te onderzoeken vanuit welke richting dan ook, of het nu begint met muziek, drama, dans of zelfs cultuur in het algemeen. Onlangs kwam ik zo’n labyrint tegen toen ik “A Midsummer Night’s Dream” in zijn verschillende gedaanten herlas.
De vraag was gerezen in een gesprek over de wisseling van de seizoenen, naar aanleiding van een vorstperiode die onze pas aangeplante tuin bedreigde. “Wanneer zal de zomer eindelijk beginnen?” vroeg ik gefrustreerd aan mijn vrouw. “En trouwens, wanneer is het ‘midzomer’? Je weet wel, zoals in Shakespeare? En waarom heeft hij dat als titel gekozen?”
Daarop antwoordde zij, mij altijd een stap voor, op haar karakteristieke ongekunstelde manier: “Oh, zet Mendelssohn op!” Componist Felix Mendelssohn (1809-1847) had in 1826, toen hij pas 17 jaar was, zowel een prille ouverture voor Shakespeare’s toneelstuk geschreven (Opus 21), als 16 jaar later achtergrondmuziek voor het toneelstuk, waarin de eerdere ouverture aan het begin was verwerkt (Opus 61).
Ik ontdekte dat er in feite een bepaalde dag is die “midzomer” heet, traditioneel 24 juni, ter viering van de zomerzonnewende, een feestdag die dateert van voor het christendom. (In sommige jaren kan de zonnewende iets afwijken van die datum).
In de noordelijke landen heeft de dag ook een oeroude magische ondertoon. In Zweden is het een grote nationale feestdag, met speciaal eten en dansen rond een paal. In Groot-Brittannië wordt er gedanst en getrommeld op de locatie van Stonehenge. Het is een dag waarop Shakespeare’s feeën en andere magische wezens inderdaad een droomachtige rol zouden kunnen spelen, vandaar zijn titel.
Muziek en toneelstuk worden ballet en huwelijkstraditie
Het verhaal van Shakespeare en de muziek van Mendelssohn vonden een natuurlijk kruispunt in de dans. Het toeval wil dat het allereerste, originele avondvullende ballet van George Balanchine (1904-1983) op muziek van Mendelssohn en het verhaal van Shakespeare op 17 januari 1962 door het New York City Ballet in première werd gebracht.
Hoewel Balanchine wijd en zijd bekend staat als de vader van het hedendaagse ballet, is dit werk heel elegant en prachtig gechoreografeerd in de relatief traditionele neoklassieke stijl. Neoklassiek ballet, dat de eenvoud van een oud Grieks uiterlijk oproept, behoudt de prachtige traditionele muziek en de bewegingen van het romantische ballet, maar laat de grandioze decors en kostuums achterwege zodat men de armen en benen van de dansers echt in beweging kan zien. Balanchine’s versie van Mendelssohn blijft een klassieker.
Een ander opmerkelijk kenmerk van Mendelssohns toneelmuzieksuite uit 1842 was de toevoeging van zijn beroemde “Bruiloftsmars”, die sindsdien is gebruikt voor de intocht van de bruid op talloze bruiloften, misschien zelfs op de bruiloften van veel mensen die dit lezen. Hoe is dat zo gekomen?
Het schijnt dat Koningin Victoria verschillende tradities in het leven heeft geroepen die door de bevolking van Engeland werden overgenomen en uiteindelijk hun weg vonden naar de Verenigde Staten en andere landen. Zo begonnen zij en haar echtgenoot, Prins Albert, een kerstboom op te zetten in hun paleis, een gewoonte waarmee hij in Duitsland was opgegroeid maar die in Engeland geen gewoonte was. Al snel hadden de meeste mensen in Engeland een boom met Kerstmis, en dus hebben wij dat ook.
Vóór het huwelijk van Koningin Victoria waren bruidsjurken meestal niet wit – je raadt het al – totdat zij in een witte japon trouwde. Maar in dit geval was het haar oudste dochter, Prinses Victoria Mary Louise, die de huwelijksgewoonten beïnvloedde. Zij was een fan van de muziek van Mendelssohn en gaf het voorbeeld door zijn “Bruiloftsmars” te gebruiken bij haar huwelijk in 1858 met prins William van Pruisen.
Het is bekend dat die muziek slechts één keer eerder op een huwelijk werd gebruikt, door Dorothy Carew en Tom Daniel in Tiverton, Engeland, in 1847, maar het was pas toen de prinses het gebruikte dat het populair werd. In feite was het houden van een processie door het gangpad zelf een vernieuwing op haar bruiloft.
Traditie leeft voort, maar met moeite
Aangezien ik de laatste tijd niet meer op een trouwfeest ben geweest, vroeg ik me af of er in juni nog steeds mensen trouwen en of de bruiloftsmars nog steeds wordt gebruikt. Het blijkt dat de midzomermaand juni (of het nu aan Shakespeare ligt of aan het weer) nog steeds de populairste maand van het jaar is om te trouwen, met 10,8 procent van alle huwelijken die in die maand plaatsvinden, volgens het blog The Inspired Bride, maar het wordt op de voet gevolgd door augustus, mei, en juli.
De bruidsmars van Mendelssohn, en ook die van Richard Wagner (in de volksmond bekend als “Here Comes the Bride”) uit zijn opera “Lohengrin” zijn nog steeds op enkele bruiloften te horen, maar sommige religieuze tradities hebben beiden gemeden vanwege de heidense bruiloften in het toneelstuk van Shakespeare of het uiteindelijk tragische lot van het bruidspaar in de opera van Wagner. Ook trouwen veel bruidsparen in parken en andere openluchtlocaties, waar geen orgels of ensembles zijn om het grote geluid te produceren dat ideaal is voor die traditionele bruiloftsmuziek.
In plaats daarvan hoort men allerlei populaire liedjes. Zoeken op internet naar de “top trouwliedjes” levert geen enkele consensus op, maar een heel scala aan populaire hits, van Etta James, Elvis, Shania Twain, tot aan Adele.
Maar volgens Pew Research blijkt slechts de helft van de paren te trouwen; de andere helft kiest voor samenwonen. Wij denken echter graag dat tradities die in verval zijn geraakt, of het nu om muziek gaat of om het huwelijk zelf, kunnen terugkeren en met een nieuwe generatie opnieuw tot bloei kunnen komen.
Maar goed, ik ben nu door dit netwerk van verbindingen gereisd en hoop terug te keren, de cirkel rond, naar het toneelstuk van Shakespeare, maar nog vaker terug te keren naar het charmante fladderen van sprookjesvleugels, geproduceerd door de violen na de eerste vijf akkoorden waarmee beide versies van Mendelssohn’s muziek voor het toneelstuk beginnen.
De Amerikaanse componist Michael Kurek is de componist van het Billboard No. 1 klassieke album “The Sea Knows.” Hij won talrijke compositieprijzen, waaronder de prestigieuze Academy Award in Music van de American Academy of Arts and Letters, en zat in het Nominations Committee van de Recording Academy voor de klassieke Grammy Awards. Hij is professor emeritus in compositie aan de Vanderbilt University. Voor meer informatie en muziek, bezoek MichaelKurek.com
Origineel gepubliceerd door The Epoch Times (29 mei 2021): Summer, Shakespeare, Mendelssohn, and Weddings