Vrijheid van de wil is iets wat we allemaal kennen; het is duidelijk wanneer we vrijwillig hebben gehandeld, of wanneer we onder een soort dwang hebben gestaan. Tenminste, we kunnen vrijheid herkennen totdat we zo verzadigd zijn in de stromen van dwang dat we onze eigen meelijwekkende, geknechte staat niet meer zien.
In deel 1 van dit tweedelige artikel bekeken we hoe het idee van moraliteit “onaanvaardbaar” is geworden, om een gangbare term daarvoor te gebruiken, en hoe ook het idee van het kwaad werd afgeschaft. Bovendien werd moraliteit vervangen door slachtofferschap en psychiatrie, en hieraan ten grondslag lag een fundamentele aanval op de vrijheid en vooral op de vrijheid van de wil. In deel 2 gaan we dieper in op vrijheid en wilsvrijheid.
Vrijheid is uiteindelijk een uiting van liefde. Als we uit liefde trouwen, kiezen we vrijwillig iemand uit de miljoenen mogelijke keuzes en verplichten we ons vrijwillig om onszelf te begrenzen, omdat dat soort liefde ons op de een of andere vreemde manier vergroot. (Het is interessant dat onze “naaste familie” altijd onze partner is, niet onze kinderen, niet onze ouders of andere familieleden waarmee we bloedbanden hebben; maar de vreemdeling die we hebben gekozen om lief te hebben, dat wil zeggen, uit vrije wil).
Vrijheid versus onderwerping aan slachtofferschap
Auteur Theodore Dalrymple merkte in “Onze cultuur, of wat er van over is” op dat de beroemde schrijver Stefan Zweig, een van de beroemdste schrijvers van de jaren twintig, die ontsnapte uit Nazi-Duitsland en zelf pacifist was, “met afschuw zou hebben gekeken naar de kakofonie van monomanieën – seksueel, raciaal, sociaal, egalitair – die het intellectuele leven van onze samenlevingen kenmerkt, waarbij elke monomaan wettelijke beperking van de vrijheid van anderen eist in naam van een verondersteld groter, collectief goed.” Deze eisen komen voort uit hetzelfde gevoel van slachtofferschap, hetzelfde gevoel van determinisme (ik ben een slachtoffer van sociale druk, daarom ben ik niet verantwoordelijk voor mijn daden) dat we eerder opmerkten, en dat het tegenovergestelde is van echte vrijheid.
Waar Dalrymple op wijst is precies wat schrijver Kenneth LaFave zegt: “Het hele punt van vrijheid in het centrum van onze beschaving is om politiek naar de periferie te duwen.” Precies het omgekeerde gebeurt nu. Want juist op dit gebied van persoonlijke vrijheid eist de “wakkere” politiek trouw. (Voor alle duidelijkheid: de term “wakker” wordt zowel door liberalen als conservatieven gebruikt om een aantal radicalere progressieve ideologieën aan te duiden, waaronder de kritische rassentheorie, sociale rechtvaardigheid en gendertheorie).
Het meest overtuigende bewijs hiervoor is de explosie van hun aandringen dat we zelfs de voornaamwoorden die we gebruiken veranderen, en niet alleen veranderen, maar ook de werkelijkheid verkeerd beginnen voor te stellen: een vrouw niet een “zij” maar een “ze”. Wat kan er ingrijpender zijn voor ons gevoel van persoonlijke vrijheid? Zoals de Canadese literatuurcriticus Northrop Frye zei: “echte vrijheid is iets dat alleen het individu kan ervaren.”
Een andere eis is dat anderen “aardig zijn” en ons de vrijheid gunnen om onze kwetsbaarheden – ons slachtofferschap – te accepteren en er zelfs mee te gaan lopen pronken. Maar dit is niet echt een moreel standpunt, want paradoxaal genoeg heeft dit soort “vrijheid” natuurlijk een onbedoeld gevolg dat het tegenovergestelde is van wat het beoogt. Namelijk, in plaats van ons te bevrijden, bindt het ons; want zoals de Anglo-Ierse filosoof Edmund Burke wijselijk opmerkte: “Het is in de eeuwige constitutie der dingen verordend, dat mensen met een onmatige geest niet vrij kunnen zijn.”
De “onmatige geest” is wat we eerder de “kakofonie van monomanieën ” noemden. Dat wil zeggen, we worden slaaf van ons slachtofferschap en van de afgoden die we met zoveel aandacht en toewijding aanbidden; en met afgoden bedoel ik de seksuele, raciale, sociale en egalitaire obsessies waarnaar hierboven werd verwezen.
“Moraliteit is niet één subsysteem onder de andere, zoals dat er naast moraliteit ook kunst, wetenschap, religie, zaken, politiek, enzovoort bestaat. In plaats daarvan is moraliteit de leidraad voor alle menselijke inspanningen,” aldus professor Mark William Roche van de Universiteit van Notre Dame in ” Waarom literatuur belangrijk is.”
Het is belangrijk te benadrukken dat moraliteit altijd de leidraad is geweest voor alle menselijke inspanningen – alle menselijke inspanningen. We kunnen het oneens zijn over fundamentele zaken als onze religies – er kunnen diepgaande meningsverschillen zijn op het gebied van filosofie en theologie – maar wat betreft de moraal die ons gedrag en onze gedragingen stuurt, zouden we het niet oneens moeten zijn over de essentie. Ik zou je niet mogen doden, niet van je stelen, niet vals getuigen tegen je, of proberen met je partner naar bed te gaan; sterker nog, als ik een van die dingen zou doen (of jij zou ze doen), zou ik de centrale leerstellingen van mijn religie verloochenen. Alle grote religies onderwijzen deze principes; en ik zou in feite een immoreel persoon zijn.
Maar dit is niet wat bijna alle westerse politici en hun ethische commissies van vandaag willen horen; zij hebben een andere boodschap. Zij proberen moraliteit vast te stellen via de rede, want als het een kwestie van de rede is, dan is het geen gegeven of transcendente werkelijkheid; er kan over gedebatteerd worden, het kan veranderd worden; en het stelt politici in staat om de controle over te nemen via een politieke agenda waaraan zij zich verbonden voelen.
Maar de Amerikaanse classicus Allan Bloom maakte het heel duidelijk: “De rede kan geen waarden vaststellen, en het idee dat het wel kan is de domste en meest verderfelijke illusie.” De Poolse ideeënhistoricus Leszek Kolakowski noemde in zijn “Religie” het moderne vertrouwen op de rede als waarde “Prometheïsch atheïsme”:
De onveranderlijke boodschap van het Prometheïsch atheïsme is: “De menselijke creativiteit kent geen grenzen, kwaad en lijden zijn contingent, het leven is oneindig inventief, niets is geldig – moreel of intellectueel – alleen omdat het in de loop van de geschiedenis voor geldig is doorgegaan, er is geen gezag in de traditie, de menselijke geest heeft geen openbaring of onderricht van buitenaf nodig, God is slechts de mens die zichzelf onderdrukt en zijn rede verstikt.”
In wezen kun je zijn wat je wilt en de conventionele moraal kan de pot op. Nogmaals Theodore Dalrymple: “Wie wordt er meer veroordeeld dan hij die koppig vasthoudt aan oude morele inzichten?”
Honderd jaar geleden voorzag de schrijver en profeet G.K. Chesterton in een biografie geschreven door de katholieke schrijver Joseph Pearce dit alles toen hij schreef:
“… het werk van de scepticus in de afgelopen honderd jaar leek inderdaad erg op de vruchteloze razernij van een of ander oermonster; oogloos, hersenloos, alleen maar destructief en verslindend; een reusachtige worm die wegkwijnt bij zijn werk dat hij niet eens kon zien; een verdoofd en beestachtig leven, onbewust van zijn eigen oorzaak en zijn eigen gevolgen. … Maar zeggen dat er geen pijn is, of geen materie, of geen kwaad, of geen verschil tussen mens en dier, of zelfs tussen iets en iets anders – dat is een wanhopige poging om alle ervaring en besef van werkelijkheid te vernietigen; en de mensen zullen er steeds meer genoeg van krijgen wanneer het niet meer de laatste mode is; en zullen opnieuw zoeken naar iets dat vorm geeft aan zo’n chaos en de verhoudingen van de geest van de mens bewaart.”
Helaas is onze cultuur honderd jaar later nog steeds niet uitgekeken op het prometheïsch atheïsme in het Westen, en dit is ons levensgevaarlijke gevaar. Want zoals de Amerikaanse socioloog W.I. Thomas ooit zei: “Als mensen situaties als werkelijkheid definiëren, zijn de gevolgen ervan ook werkelijk.” Als we goed en kwaad afschaffen, het gezond verstand van de meerderheid van de bevolking overnemen en onze tijd besteden aan het bevredigen van onze hedonistische verlangens zonder enige morele controle, dan zal het Westen vallen.
De val van het Romeinse rijk in het Westen aan de barbaren in de vijfde eeuw was alleen mogelijk omdat het eerst zichzelf had gecorrumpeerd en zijn interne gezag had verloren. Dat is nu het ware gevaar voor Amerika en zijn bondgenoten: Terwijl wij rommelen met het herdefiniëren van de moraal, komt het vuur uit het Oosten steeds dichterbij. We moeten de ware proporties van de menselijke geest opnieuw ontdekken, en vooral hun morele dimensies.
Origineel gepubliceerd op The Epoch Times (7 mei 2023): Morality, Politics, and Decline, Part 2: Freedom or Victimhood
