Het uitspreken van oprechte en eerlijke overtuigingen is de beste manier om het sociale fenomeen te doorbreken dat bekend staat als massavorming, waarbij veel individuen geloven in een onredelijk verhaal maar niet in staat zijn daar kritisch over na te denken, zei Mattias Desmet, hoogleraar klinische psychologie aan de Universiteit Gent in België.
Een zeer belangrijk kenmerk van massavorming is dat mensen die erdoor gegrepen zijn radicaal intolerant worden voor afwijkende stemmen, tot op het punt dat ze wreedheden begaan tegen mensen die het niet met hen eens zijn, inclusief hun eigen kinderen, vertelde Desmet in een interview van 18 augustus aan het programma “Crossroads” van EpochTV.
Om dit te illustreren gaf de professor een voorbeeld van een moeder die tijdens de Iraanse revolutie in 1979 haar zoon aangaf bij de regering en meehielp hem te executeren.
Het verschijnsel massavorming bestaat al sinds de oudheid in de samenleving en manifesteerde zich in de kruistochten, de Franse Revolutie en op grote schaal in nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie, aldus Desmet, een vooraanstaand deskundige op het gebied van massavorming.
“De eerste keer dat een wereldwijde massavorming ontstond was tijdens de coronacrisis,” zei Desmet. “Dat is nooit eerder in de geschiedenis gebeurd.”
“Tijdens de COVID-19-pandemie ontstonden er twee nieuwe groepen in de samenleving: de massa en een groep mensen die niet met de massa meegaat,” zei hij.
“De groep die niet de kant van de massa kiest, is meestal zeer divers en loopt door elke reeds bestaande sociale groep heen, zoals families, bedrijven, vriendschappen en politieke partijen,” aldus Desmet. “Het komt van alle sociale achtergronden, van alle beroepen, van alle rassen en kleuren.”
Voorwaarden voor massavorming
Desmet stelt dat een rationeel begrip uiterst belangrijk is en dat de mensheid het rationele begrip zo ver mogelijk moet doorvoeren, maar als dat op een gecontroleerde manier gebeurt, zullen de mensen snel zien dat ze aan de grens van het rationele begrip zijn aangekomen.
“Alle belangrijke wetenschappers concludeerden hetzelfde,” zei Desmet, waarbij hij de ideeën aanhaalde van een invloedrijke wiskundige uit de 20e eeuw, die zei dat het deel van de werkelijkheid dat rationeel kan worden begrepen, zeer beperkt is en dat de rest van de werkelijkheid alleen kan worden begrepen door er “empathisch mee te resoneren”, zei hij.
Desmet citeerde ook twee vooraanstaande natuurkundigen en Nobelprijswinnaars, Niels Bohr en Max Planck, die vergelijkbare opvattingen hadden over de grenzen van rationaliteit bij het begrijpen van de wereld.
Desmet zei dat de meeste verschijnselen in de natuur zich irrationeel gedragen en volledig onvoorspelbaar zijn.
“Zelfs met wiskundige formules bij de hand die deze verschijnselen bepalen, kun je nooit voorspellen hoe het systeem zich zal gedragen. Het is onvoorspelbaar,” zei hij.
“Wanneer iemand begint te resoneren met de eeuwige levensgeest om hem heen, is het in dat stadium dat je ook het idee kunt verdragen dat je zult sterven, dat er enig lijden in het leven kan zijn,” zei hij.
Volledig rationeel begrip, waardoor mensen niet meer resoneren met de wereld om hen heen en bang worden voor het leven is de werkelijke oorzaak van het probleem, aldus Desmet.
“Als je de onderliggende oorzaak van het totalitarisme wilt kennen, dan moet je het op dat niveau situeren. Het is op het niveau van hoogmoed, de menselijke hoogmoed en de menselijke illusie dat alles in het leven kan worden gecontroleerd, dat alles in het leven rationeel kan worden begrepen, dat alles in het leven rationeel kan worden gemanipuleerd, dat je een kunstmatig nieuw universum kunt creëren en een kunstmatige nieuwe mens, die niet meer zal lijden of niet meer zal sterven.”
De mechanistische, rationalistische kijk op de mens in de wereld en het geloof dat alles op een rationele manier kan worden gecontroleerd is de hoofdoorzaak van dit nieuwe technocratische totalitarisme, omdat het mensen loskoppelt van hun natuurlijke en sociale omgeving, aldus Desmet.
Massavorming ontwikkelt zich
“Door deze ontkoppeling voelen mensen zich eenzaam en worden ze zodanig vervreemd dat ze gaan lijden door gebrek aan zingeving, en dat confronteert deze vervreemde mensen weer met vrijkomende angst, frustratie en agressie,” aldus Desmet.
Deze mensen die zich angstig, gefrustreerd en agressief voelen, weten echter niet waarover ze angstig, gefrustreerd en agressief zijn. Ze voelen zich totaal onbeheerst, eenzaam en verstoken van zingeving, aldus Desmet.
“Dit is de perfecte voedingsbodem voor massavorming.”
Als onder deze omstandigheden een verhaal wordt verspreid dat mensen een object van angst aanreikt en de strategie om daarmee om te gaan, verbindt de vrijkomende angst zich met het object van angst, aldus Desmet. Een voorbeeld van zo’n object kan een virus zijn, en een strategie om het te bestrijden kan lockdowns, het dragen van mondmaskers, enz. omvatten, voegde hij eraan toe.
Mensen beginnen dan de strategie te volgen om met het object van angst om te gaan, wat hen opnieuw verbindt in een heroïsche collectieve strijd tegen dat object, zodat ze een nieuwe sociale band voelen, zei hij.
Maar die verbondenheid is slechts een illusie, want mensen zijn nooit met elkaar verbonden. Ze zijn elk afzonderlijk verbonden met het collectief, wat betekent dat iedereen van de ander eist alle individuele belangen op te offeren voor het collectief.
Dit is massavorming. Hoe langer het duurt, hoe meer energie wordt onttrokken aan de banden tussen individuen en hoe meer zal worden geïnvesteerd in de band tussen elk individu en het collectief, aldus Desmet.
“Daarom beginnen mensen op het eind elkaar te beschuldigen,” zei hij.
Het tij keren
Een totalitaire staat is gebaseerd op massavorming, waarbij een deel van de bevolking, meestal zo’n 20 tot 30 procent, fanatiek overtuigd raakt van een bepaald verhaal of een bepaalde ideologie, aldus Desmet.
Als in een totalitair systeem een deel van de totalitaire elite wordt geëlimineerd, zal het worden vervangen, en het systeem zal doorgaan alsof er niets is gebeurd, zei hij. Hij illustreerde zijn visie met een voorbeeld van Josef Stalin, die 60 procent van zijn eigen communistische partijleden vermoordde, die later werden vervangen.
In dit opzicht verschilt het totalitaire systeem van een klassieke dictatuur, die slechts steunt op een kleine elite die de bevolking een sociaal contract oplegt door angst aan te jagen, aldus Desmet.
Het eerste ethische en strategische principe om de massavorming te doorbreken, is dat mensen zich altijd moeten uitspreken en nooit moeten ophouden met zich uit te spreken, zei Desmet, omdat de dissonante stemmen van degenen die het niet eens zijn met het verhaal de massavorming voortdurend verstoren.
“Als mensen ophouden zich uit te spreken, gaat de massavorming naar het laatste stadium waarin mensen wreedheden gaan begaan, eerst tegen iedereen die niet met hen meeloopt en daarna tegen elkaar.”
Dit gebeurde in nazi-Duitsland, toen het verzet ophield met zich uit te spreken en ondergronds ging. “Het systeem werd helemaal gek” en begon iedereen die zich tegen hen verzette te vernietigen, zei Desmet.
Zich uitspreken kan moeilijk of gevaarlijk zijn, maar het is veel gevaarlijker om te stoppen met zich uit te spreken, zei Desmet.
“Als mens heb je de ethische plicht om de woorden te spreken die voor jou oprecht en eerlijk zijn. Als mensen dat blijven doen, zullen ze steeds sterker worden en na verloop van tijd zal de macht van de kleine groep, hoe klein ook, groter worden dan de macht van de massa,” zei Desmet.
Op dat moment ontstaat een nieuw soort samenleving, gebaseerd op ethische principes.
Desmet gelooft dat mensen de principes die in hen opkomen moeten verwoorden, niet omdat zij ervan overtuigd zijn dat zij de enigen zijn die de waarheid kennen, maar omdat deze principes het beste van hun begrip zijn en zij oprecht geloven dat ze waar zijn.
Door Ella Kietlinska en Joshua Philipp
Origineel gepubliceerd op The Epoch Times (1 september 2022): Dissenting Voices Must Speak Out to Extricate Society From the Grip of Mass Formation: Clinical Psychologist
