Laten we onze ogen sluiten en ons de beste versie van onszelf voorstellen. Hoe ziet dat er voor ons uit? Hoe gedragen we ons?
Waarschijnlijk zien we allemaal een ander beeld wanneer we dit gedachte-experiment uitvoeren. Sommigen van ons zien zichzelf misschien met veel geld, roem of macht; we denken misschien dat deze attributen nodig zijn om ons beste zelf te worden.
Ik denk echter dat het belangrijk is te onthouden dat mensen met geld, roem en macht ofwel goed, gul en mededogend kunnen zijn, ofwel destructief en kwaadaardig. We moeten ons dan afvragen: Kunnen we de beste versie van onszelf zijn als we ons gedragen als slechte mensen? Als je het mij vraagt, is het antwoord natuurlijk een volmondig nee!
Ongeacht wat we in het leven kunnen verdienen, moeten we een goed mens zijn om ons beste zelf te worden. Onlangs kwam ik een schilderij tegen van de romantische schilder Philip James de Loutherbourg, “De engel die Satan vastbindt”, dat me deed denken aan de innerlijke strijd die we moeten leveren om ons beste zelf te worden.
”De Engel die Satan vastbindt”
Het schilderij van Loutherbourg is een kleurrijke voorstelling van een engel die de strijd aanbindt met Satan. Gewoonlijk is het de aartsengel Michaël die op deze manier Satan verslaat (zoals in de afbeelding van Guido Reni) en daarom zullen we naar de engel verwijzen als Michaël.
Michaël is het middelpunt van het schilderij. Het pastelroze doek dat rond de koele grijstinten van zijn harnas vloeit, helpt hem om op te vallen tegen de lichte achtergrond.
Zijn pose is dynamisch: Zijn rechterbeen steunt op een rots achter hem, terwijl zijn linkerbeen op de zijkant van Satan stapt. Zijn uitgespreide vleugels vullen zowel de kleur als de activiteit aan van het doek dat om hem heen stroomt; zijn vloeiende, gouden lokken lijken op de kleur van de sleutel die hij in zijn rechterhand naar de hemel houdt; en zijn linkerhand grijpt de ketenen die Satan nu vastbinden.
Satan is afgebeeld in een houding van verslagenheid. Zijn lichaam vervormt door de druk van Michaëls voet, terwijl hij reikt naar de ketenen die de aartsengel om zijn nek heeft gewikkeld. Zijn andere hand grijpt een slang die zich om zijn arm wikkelt en zijn hoofd, dat Loutherbourg heeft afgebeeld als een schedel, draait zich om en kijkt Michaël aan.
Satan steekt niet veel af tegen zijn omgeving. Als we onze ogen dichtknijpen, zien we dat zijn bovenlichaam bijna niet te onderscheiden is van de achtergrond. Interessant genoeg steekt het lichaam van Satan het meest af tegen zijn omgeving rond het gebied waar Michaël zijn voet neerzet.
De complementaire (contrasterende) kleuren van gedempt groen en intens rood overspoelen de onderste helft van de compositie. De benen van Satan veranderen in groene slangenstaarten, waarvan er eentje afdaalt in de felle, rode hitte van de hel onder hem. De andere poot kronkelt zich in de verte, aan de linkerkant van de compositie.
Controle over vernietiging
Hoe kan dit beeld ons helpen ons beste zelf te worden?
Het is gemakkelijk om te denken dat deze afbeelding een strijd tussen goed en kwaad voorstelt tussen hemel en hel en dat deze strijd bestaat op een plaats “daarbuiten”, los van ons. Maar laten we even de tijd nemen om onze blik naar binnen te richten en te bedenken dat dit schilderij een strijd voorstelt die binnenin ons plaatsvindt.
Loutherbourg beeldde Satan af met een schedel als hoofd. In de beeldende kunst staan schedels meestal voor dood of vernietiging. Eén van Satans slangenbenen daalt af in de hel en de andere draait in de verte; in zijn linkerhand houdt hij ook een slang. Deze slangachtige elementen staan voor verleiding. We kunnen dus concluderen dat Satan staat voor dood, verderf, verleiding, of zelfs voor een samenhang tussen deze elementen: dood en verderf als gevolg van verleiding. Deze verleidingen verspreiden zich over de wereld om ons heen en verbinden ons met de hel, zoals de slangenpoten van Satan.
Als Satan de kwade elementen vertegenwoordigt, dan zou, volgens het schilderij dat we analyseren, het kwaad overeenkomen met verleidingen die dood en verderf zaaien. Hoe kunnen wij, om een beter mens te worden, de vernietigende verleidingen in ons bedwingen?
Michaël zou de beheersing van de verleiding vertegenwoordigen, die dood en verderf veroorzaakt. Hij beheerst Satan met zijn voet en ketenen. Michaël, een engel die de goedheid van de hemel vertegenwoordigt, kan Satan, de belichaming van het kwaad, vastbinden. Hij houdt een sleutel omhoog naar het licht van de hemel. Is dit de sleutel die Satan vastketent en hem gevangen houdt? Betekent dit dat het kwaad via de hemel wordt overwonnen?
De sleutel is misschien niet alleen datgene wat Satan en zijn verleidingen opsluit, maar kan ook symbolisch zijn voor de sleutel die ons bevrijdt uit de gevangenis van de verleiding.
Aan het begin van dit artikel deden we een gedachte-experiment. We vroegen ons af wat de beste versie van onszelf zou zijn. Zou, volgens de wijsheid die dit schilderij zou kunnen verschaffen, de goedheid van de hemel de beste versie van onszelf vormen? Is de goedheid van de hemel de sleutel waarmee we zowel onze destructieve neigingen kunnen bedwingen als onszelf kunnen bevrijden van verleidingen?
De traditionele kunsten bevatten vaak spirituele voorstellingen en symbolen waarvan de betekenis door onze moderne geest verloren kan gaan. In onze serie “Op zoek naar wat traditionele kunst ons te bieden heeft”, interpreteren we beeldende kunst op een manier die voor ons vandaag moreel inzichtelijk kan zijn. We gaan er niet van uit dat we absolute antwoorden kunnen geven op vragen waar generaties mee geworsteld hebben, maar hopen dat onze vragen zullen inspireren tot een reflectieve reis op weg naar meer authentieke, mededogende en moedige menselijke wezens.
Eric Bess is praktiserend beeldend kunstenaar en doctoraal kandidaat aan het Institute for Doctoral Studies in the Visual Arts (IDSVA).
Origineel gepubliceerd door The Epoch Times (1 augustus 2021): The Goodness of Heaven Is Key: ‘The Angel Binding Satan’
