Het leven is elke dag gevuld met vele gevallen waarin we een keuze moeten maken tussen goed en kwaad. Wanneer het kwaad goed lijkt en het goede slecht, is het moeilijk te weten of we de juiste keuzes maken. Omdat we tussen hemel en hel zweven, vereisen zulke keuzes een diepe, doordachte afweging.
Hemel en hel
In de 19e eeuw beeldde de Franse schilder Octave Tassaert in zijn schilderij “Hemel en Hel” het zweven van een vrouw tussen goed en kwaad uit. Gekleed in groen en wit, bevindt de vrouwelijke hoofdfiguur – die we de hoofdpersoon zullen noemen – zich in het bovenste centrale deel van de compositie. Ze bedekt haar borst met beide armen, kruist haar benen en werpt ons een opvallende blik toe.
Van boven daalt een engel neer om het middel van de hoofdpersoon vast te pakken en haar naar de hemel te trekken. De engel wijst naar de hemel alsof hij de hoofdpersoon eraan wil herinneren om standvastig te blijven in haar gerechtigheid.
Onder de hoofdpersoon probeert echter een demon – die op de website van het Cleveland Museum of Art wordt aangeduid als Satan – de zuiverheid van de hoofdpersoon te bezoedelen. Een mooie vrouwenfiguur met bloemen in haar haar leunt tegen Satans been en houdt de hoofdpersoon een spiegel voor, alsof zij haar wil afleiden van de hemel en haar slechts aan zichzelf wil laten denken. Links van Satan houden twee vrouwenfiguren een andere vrouwenfiguur in bedwang die met jaloerse woede naar de hoofdpersoon kijkt.
Linksonder gloeit de roodheid van de hel op en dreigt een dronken vrouw met een beker in haar hand te verzwelgen, en achter haar lijkt een oudere vrouw in een zwart gewaad aan depressies te lijden. Deze twee figuren zitten bovenop het driekoppige serpentachtig beest waarvan de slangachtige staart zich tussen enkele van de figuren erboven verstrengelt.
Rechtsonder maakt een groep in schaduw gehulde figuren hun afdaling naar de hel. Sommigen huilen en sommigen reiken terug naar de hemel, maar het lijkt al te laat.
Van de groep die in de hel afdaalt, blijft één figuur echter verlicht terwijl hij naar de hemel gebaart. Hij communiceert met de dronken vrouw en de depressieve vrouw, maar zijn boodschap blijft onduidelijk. Een staart die uit zijn achterste steekt en de scherpe nagels en knobbelige vingers van zijn wijzende hand doen vermoeden dat hij een demon is.
Boven de groep die afdaalt naar de hel staat een andere groep figuren die zich lijken voor te bereiden op het begraven van een klein kind. De man links rust met een houweel tegen een boomstronk, terwijl de vrouw naast hem het levenloze lichaam van een kind in haar armen draagt.
Van hieruit worden we naar boven geleid naar een vrouw en een klein kind die door een engel worden opgewacht bij hun opstijging naar de hemel. Twee engelen in de hemel maken hun afdaling, en één gebaart naar de moeder en het kind.
In de hemel, links van de compositie, houdt St. Michael een boek in de ene hand en de weegschaal des oordeels in de andere en laat de rechtvaardigen toe in de hemel.
Wat leidt ons naar de hel
Het schilderij van Tassaert roept verschillende vragen op over de morele strijd van de hoofdpersoon. Wat veroorzaakt haar afdaling naar de hel? Hoe kan zij in plaats daarvan opstijgen? Wat is de betekenis van de mensen die hun kind begraven of de figuur die uit de hel komt om naar de hemel te wijzen? En waarom kijkt het hoofdpersonage ook ons aan?
De voorstellingen van het kwaad lijken vrij eenvoudig. Satan, bijvoorbeeld, lijkt zijn hand in de rok van de hoofdpersoon te steken, wat de zonde van lust suggereert. Het suggereert zelfs hoe slecht en verdorven lust is, aangezien het Satan zelf is die deze daad begaat.
De vrouw aan Satans been die onze hoofdpersoon de spiegel voorhoudt, vertegenwoordigt de zonden van ijdelheid en trots. Deze vrouw – hoewel afgebeeld als mooi met bloemen in haar haar – is slechts een dienares van Satan. Dit suggereert dat Satan mooie vormen kan oproepen en dat schoonheid op zichzelf niet goed is. Is het dan zo dat schoonheid slechts een aantrekkelijke verpakking is die dient om de inhoud te versterken?
De spiegel van de minion dient om de zelfingenomenheid van de hoofdpersoon te vergroten, maar ze kijkt niet in de spiegel. In plaats daarvan kijkt ze naar ons. Waarom? Is het om zich met ons te verbinden en haar strijd met ons te delen? Is het omdat ze onze strijd ziet en herkent dat die op de hare lijkt? Kijkt ze naar ons om ons te waarschuwen voor de zonden die haar omringen?
Links van Satan staat een vrouw die de zonde van woede vertegenwoordigt. Ze balt haar vuisten en tanden en kijkt de hoofdpersoon met brede ogen en een gegroefd voorhoofd aan. Het is onduidelijk waarom ze zo boos is op de hoofdfiguur. We kunnen aannemen dat ook zij deel uitmaakt van Satans verbond, en dat haar woede voortkomt uit de engel die de hoofdfiguur probeert te redden. Of misschien is de zonde van begeren gecombineerd met haar woede. Met andere woorden, misschien is ze boos dat de engel niet ook haar komt redden.
De vrouw onderaan die de bokaal vasthoudt vertegenwoordigt de zonde van gulzigheid. Haar overmatig drinken heeft haar passief gemaakt terwijl ze dicht bij de rand van de hel zit. De slangenkop van het slangachtig beest kijkt haar recht in het gezicht, alsof hij haar op de een of andere manier tot drinken heeft verleid, haar in slaap heeft gesust en tot een gemakkelijke prooi heeft gemaakt.
De kleur zwart wordt meestal geassocieerd met depressie of wanhoop, en dit suggereert iets interessants over de oudere vrouw met de zwarte sjaal, want ook zij behoort tot de troepen van Satan. Wat zegt dit over depressie? Is depressie – net als woede, lust, ijdelheid, hebzucht en gulzigheid – het resultaat van een zondige geestesgesteldheid?
Dit is natuurlijk een moeilijke vraag, en ik wil geen absoluut antwoord geven. Velen van ons lijden of hebben geleden aan een depressie om allerlei redenen. Maar waarom zou deze vrouw aan depressies lijden?
De demon met de staart die uit de hel opstijgt en naar de hemel wijst, zou voor de vrouw de hemel kunnen lasteren, en het is mogelijk dat zij het geloof heeft verloren. Ze is helemaal alleen; zonder hemel vouwt de vrouw haar armen en buigt haar hoofd in een depressief isolement. Hier kan het gebrek aan geloof haar zonde zijn.
Op weg naar onze verheffing
Maar hoe zou de hoofdpersoon kunnen opstijgen? Hoe kan ze Satans verleidingen weerstaan? Er zijn misschien aanwijzingen verborgen in de lichaamstaal van hen die naar de hemel opstijgen.
Bijvoorbeeld, het kleine kind dat naar de hemel opstijgt kijkt neer op de begraafplek. Zijn deze twee kinderen, degene die begraven wordt en degene die opstijgt, dezelfde persoon? Er is echter geen bewijs van een stervende vrouw en dus blijft de identiteit van de vrouw die het kind vergezelt onduidelijk. Hoe dan ook, een engel neemt het kind en de vrouw, die haar handen in gebed sluit, op in de hemel.
De aartsengel boven het kind en de vrouw wijst naar hen alsof die twee een betekenis hebben voor de algehele betekenis van het schilderij. De vrouw klemt haar handen in gebed, en meestal is geloof een voorwaarde voor gebed. Natuurlijk hebben de meeste kinderen niet lang genoeg geleefd om in verleiding te komen en hun zuiverheid te verliezen. Suggereert Tassaert dat geloof en kinderlijke zuiverheid nodig zijn om op te stijgen?
De figuren die opstijgen naar de aartsengel Michaël om beoordeeld te worden, buigen ook hun hoofd in gebed. Eén figuur gooit zelfs zijn handen in de lucht alsof hij het goddelijke prijst. Is het loven van het goddelijke een andere voorwaarde voor het opstijgen naar de hemel?
Tot slot keren we terug naar de hoofdpersoon, die staat voor kuisheid als ze zich bedekt voor Satans wellustige pogingen. Ze vertegenwoordigt ook verdraagzaamheid als ze de boze aanval van de vrouw links verdraagt. Het feit dat ze naar ons kijkt in plaats van naar zichzelf in de spiegel suggereert dat ze bescheiden en medelevend is.
Het is maar al te gemakkelijk om het slachtoffer te worden van Satans verleidingen die hier worden afgebeeld: lust, hoogmoed, woede, gulzigheid en trouweloosheid. Is het zo dat we deze verleidingen kunnen weerstaan als we proberen ons geloof, kinderlijke reinheid, kuisheid, bescheidenheid, mededogen en verdraagzaamheid te behouden? Moeten we deze dingen in onszelf versterken als we willen opstijgen?
Gepubliceerd door The Epoch Times (2 januari 2022): Between Heaven and Hell: A Moral Ascension
