Ik kwam een schilderij tegen van de 19-eeuwse Franse academische schilder Léon Bonnat, getiteld “Dionysius de Martelaar.” Op het eerste gezicht, dacht ik dat dit schilderij een gruwelijke voorstelling van een onthoofding was. Maar naarmate ik er langer naar keek, raakte ik er op morele wijze door geïnspireerd.
Wie was Dionysius?
Volgens de legende, bekeerde de heilige Dionysius (Sint Denijs) zich tot het christendom onder de apostel Paulus. Na de dood van Paulus, werd Dionysius door Paus Clemens I naar Gallië gestuurd, samen met enkele andere bisschoppen, om heidenen tot het christendom te bekeren. Helaas werden de bisschoppen in Frankrijk gearresteerd door de Romeinse keizer, die vastbesloten was christenen te vervolgen.
Soldaten kregen de opdracht, de gevangen bisschoppen mee te nemen en ze op de trappen van Montmartre te onthoofden. De soldaten volgden de bevelen op en onthoofden de gevangenen die zij in hechtenis hadden.
Echter, nadat zij Dionysius onthoofd hadden, was zijn geloof zo groot en zo diep dat hij in leven bleef. Dionysius raapte zijn afgehakte hoofd op, dat psalmen bleef reciteren, en liep twee mijl naar zijn laatste rustplaats.
‘Dionysius de Martelaar’
Dionysius is afgebeeld in het midden van de onderste helft van de compositie. Hij is zojuist onthoofd. Maar in plaats van levenloos op de grond te liggen, buigt hij zich voorover om zijn hoofd van de grond op te rapen. Een stralenkrans omringt zijn hoofd, en licht schijnt op de plaats waar eerst zijn hoofd zat.
Rechts van de heilige Dionysius staat de beul. Hij heeft zijn bebloede bijl laten vallen en leunt verbaasd achterover. Een andere figuur achter Dionysius gooit zijn handen vol ongeloof omhoog.
De beul heeft een drukke dag gehad: Aan de rechter- en linkerkant van de compositie, liggen twee onthoofde lichamen op de bebloede traptreden. Het onthoofde hoofd, rechts onderaan in het schilderij, draagt een aureool, wat erop wijst dat het waarschijnlijk aan één van de bisschoppen toebehoorde.
Rechtsboven is een engel te zien die op een wolk neerdaalt. De engel draagt een palmtak en een lauwerkroon, als symbolen van de overwinning op de dood door de heilige Dionysius.
De zege van Heilige toewijding
Ten eerste, stel ik mijzelf de vraag: Wat stelt het hoofd voor? Het hoofd kan bewustzijn, wijsheid, ego, intelligentie, rationaliteit, enzovoort vertegenwoordigen. Het feit dat het hoofd van de heilige Dionysius gescheiden is van zijn lichaam, wekt de indruk dat, datgene wat zijn hoofd vertegenwoordigt, ook gescheiden is van zijn lichaam.
Ten tweede, vraag ik mijzelf af; wat stelt het lichaam dan voor? Het lichaam wordt vaak geassocieerd met lustgevoelens en verlangens. De geest probeert het lichaam te beheersen, maar vaak leidt het lichaam de geest af.
Is het dan zo, dat deze afbeelding van de heilige Dionysius ons een morele les laat zien? Namelijk, dat de geest zich los zou moeten koppelen van het lichamelijke? Is dat wat nodig is om een gezond leven te leiden?
Laten we het hoofd zelf eens beter bekijken. Er zijn twee onthoofde hoofden: Dat van Dionysius en rechtsonder in het schilderij, dat van een ander. Het hoofd rechtsonder is grijzer van kleur, waardoor het er levenlozer uitziet en het heeft een dun aureool. Het hoofd van Dionysius daarentegen heeft meer kleur, het kijk op naar zijn lichaam en de aureool rond zijn hoofd is volledig gevuld met goudkleurig licht.
De gevuldheid van de stralenkrans vertegenwoordigt waarschijnlijk een grotere toewijding aan het leven van Heilige; waarom zou je anders de twee halo’s en hoofden verschillend schilderen? Als dit het geval is, dan zou je kunnen zeggen dat een Heilige toewijding, leven geeft, waar anders dood en verderf is.
Zoals de legende ons vertelt, reciteerde het hoofd van de heilige Dionysius zelfs na onthoofding nog het Woord van God. Zijn toewijding beïnvloedde volledig zijn bewustzijn, wijsheid, ego, intelligentie, rationaliteit, enzovoort. Hij was zo toegewijd aan het heilige leven, dat zijn toewijding voort bleef bestaan, ook nadat zijn hoofd van zijn lichaam was gescheiden.
Interessant genoeg lijkt daarmee zijn toewijding aan het heilige leven, ook zijn lichaam te beïnvloeden. Bonnat beeldt het moment af waarop het lichaam van de heilige Dionysius zich bukt om zijn hoofd op te rapen. Een licht schijnt op de plaats waar eens zijn hoofd was. Hoe weet zijn lichaam waar zijn hoofd is?
Is het zijn toewijding aan het goddelijke dat harmonie brengt en zo op de een of andere manier zijn lichaam en geest met elkaar verbindt? De twee dingen waarvan we zojuist hebben gesuggereerd, dat deze misschien wel van elkaar losgekoppeld moeten worden? Staat het licht dat schijnt, waar vroeger zijn hoofd was, voor zijn toewijding? Leidt dit licht zijn geest, zijn ziel?
Is het dit soort toewijding, dat de zege van de overwinning brengt, verbeeld door de engel? De heilige Dionysius had kunnen terugvechten, redeneren en pleiten voor zijn leven. Echter, geen van deze zouden hem de garantie van succes gegeven hebben.
Bij het reciteren van de psalmen is hij écht op God gericht en is niet bezorgd over de dood. Hij is niet bang voor de dood en dit onbevreesd zijn, is wat hem de zege van de overwinning geeft.
Het resultaat van Dionysius zijn Heilige toewijding verbaast zijn beul. Hoe kunnen wij vanuit onze overtuigingen, degenen die ons kwaad willen doen verbazen?
De traditionele kunsten bevatten vaak spirituele voorstellingen en symbolen waarvan de betekenissen, in ons huidige bestaan, verloren kunnen gaan. In onze serie “ Kijk naar binnen: Zie wat traditionele kunst ons hart te bieden heeft,” interpreteren we beeldende kunst op manieren die ons, vandaag de dag, een moreel inzicht kunnen geven. We gaan er niet van uit dat we absolute antwoorden kunnen geven op vragen waar al generaties lang mee geworsteld wordt. Toch hopen we dat onze vragen zullen inspireren tot een reflectieve reis, op weg naar een voor ons authentieker, mededogend en moediger leven als mens.
Origineel gepubliceerd door The Epoch Times (15 mei 2021): The True Victory of Holy Devotion: ‘The Martyrdom of St. Denis’
