De Renaissance schilder Raphaël Sanzio werd geboren op 6 april 1483; hij zou sterven op zijn verjaardag, 6 april 1520. In 37 korte jaren maakte Raphaël enkele van de grootste schilderijen die de westerse wereld kent. Ongeveer 500 jaar na zijn dood vieren en interpreteren wij een van zijn grote schilderijen.
Raphaël is bekend om zijn fresco’s die de muren van vier pauselijke appartementen in het Vaticaan sieren. Vandaag bekijken we een fresco dat de tweede kamer, genaamd de ‘kamer van Heliodorus‘ (Stanza d’Eliodoro), opluistert. Het fresco, gemaakt in 1514, is getiteld “Bevrijding van de heilige Petrus”.
De arrestatie en bevrijding van Petrus
Zoals het verhaal gaat, vervolgde koning Herodes diegenen die tot de volgelingen van Christus behoorden. Petrus was één van diegenen die Herodes arresteerde en gevangen zette.
Petrus werd met kettingen vastgebonden en door bewakers in de gaten gehouden. Hij sliep ’s nachts toen een engel kwam en hem wekte. Het licht van de engel vulde de cel en Petrus werd uit zijn ketenen bevrijd zonder dat de bewakers wakker werden. Hij dacht dat hij zich de engel had verbeeld, maar toch kleedde hij zich aan en volgde de engel, de cel uit.
Buiten de cel passeerden de engel en Petrus ongemerkt nog twee bewakers voordat zij bij de stadspoort kwamen, die uit zichzelf openging. De engel vertrok toen Petrus de stad uitging, en Petrus dacht niet langer dat de engel een hallucinatie was. Hij wist dat God de engel had gezonden om hem bij te staan.
De wachters zochten de volgende dag naar Petrus, maar konden hem niet vinden. Koning Herodes, boos, beval de bewakers te executeren.
Raphaëls fresco
Raphaël schilderde het eerste deel van het verhaal in het midden van de muur boven de deuropening. De scène is afgebeeld achter metalen tralies die zijn geschilderd alsof ze deel uitmaken van de muur.
In eenvoudige kleding en met een aureool boven zijn hoofd, ligt Petrus linksonder in de compositie te slapen. Twee bewakers die tegen de muur leunen, de ene achter hem en de andere voor hem, slapen ook. Zijn handen en voeten zijn vastgeketend aan de twee bewakers.
De engel is zojuist verschenen en vult de kamer met hemels licht. De engel reikt met één hand naar de hemel en gebruikt de andere om Petrus te wekken.
De muur rechts van de deuropening toont de engel die Petrus uit zijn cel leidt. Het licht van de engel schijnt nog steeds fel en verlicht Petrus, de muren en de twee slapende bewakers die ze op het punt staan te passeren.
Het deel van de muur links van de deuropening verbeeldt de slotscène van het verhaal. Petrus en de engel zijn weg en de wachters worden gestraft omdat ze Petrus hebben laten ontsnappen.
Eén bewaker zit op een trede, rechtsonder in de compositie. Een soldaat zweeft boven hem en wijst in de richting van de cel, die nu leeg zou zijn. Linksboven in de compositie verschijnt een andere soldaat die op het punt staat een bewaker te slaan.
Ware vrijheid komt van het goddelijke
Petrus is in de eerste scène gevangen en geketend aan twee bewakers. Door wie werd Petrus gevangen genomen? Hij werd gevangen gezet door koning Herodes. Voor mij vertegenwoordigt Herodes een verzet tegen het goddelijke, tegen God, en zijn bewakers vertegenwoordigen de ketenen die ons gevangen houden door onze basale verlangens. Is het dan zo dat verzet tegen het goddelijke ons gevangen houdt?
Sommigen van ons menen dat we in ons dagelijks leven geheel en al toegewijd zijn aan goddelijke dingen, concepten, enzovoort. Heel vaak echter, als wij dieper in onze geest kijken, ontdekken we dat er meer weerstand tegen het goddelijke is dan we willen toegeven. Interessant genoeg verhindert onze aanvankelijke zekerheid over onze toewijding ons om die weerstand te vinden en weg te nemen.
Met weerstand tegen het goddelijke bedoel ik de alledaagse verlangens die ons afleiden van onze concentratie op geestelijke vooruitgang, op God. Ik bedoel het egoïsme dat door duisternis ons vermogen vertroebelt om eerlijk te zijn tegenover onszelf en anderen, om onze medemensen lief te hebben, en om geduldig te zijn tijdens onze moeilijkheden.
Zijn het juist deze alledaagse, egoïstische verlangens die ons gevangen houden en ver verwijderd houden van ware vrijheid? Is het dit subtiele verzet tegen het goddelijke, dat zich vaak aan ons bewustzijn onttrekt, dat ervoor zorgt dat wij in slaap blijven en geketend blijven aan onze verlangens?
Het goddelijke kan ons echter naar de vrijheid leiden. Raphaël stelt de engel voor als een bron van licht die Petrus doet ontwaken. Zonder het goddelijke blijft Petrus slapen en zal hij hoogstwaarschijnlijk worden terechtgesteld door koning Herodes, wat suggereert dat Petrus’ leven zal worden ondermijnd en ingenomen door datgene wat zich verzet tegen het goddelijke.
Petrus wordt door het goddelijke “gewekt” en naar de vrijheid geleid. Met weinig moeite leidt de engel – precies datgene wat aanvankelijk een verbeelding leek – Petrus niet alleen uit de gevangenis, maar ook uit de stad zelf die hem gevangen houdt.
Alle slapende bewakers in het midden en aan de rechterkant van het fresco lijken volgzaam. Aan de linkerkant van het fresco zijn de bewakers bang, en de soldaten boos. Er is een gevoel van angst en verwarring, dat de ware zwakte van egoïsme en basale begeerte suggereert in vergelijking met de kalme en moeiteloze kracht van het goddelijke.
Hoe zouden we onszelf nauwkeurig kunnen onderzoeken op weerstand tegen de goddelijke dingen in ons leven? Hoe kunnen we ons een weg banen door en weg van onze zelfzuchtige denkwijzen en neigingen? Hoe kunnen we de hemel toestaan ons te leiden op onze reis naar ware vrijheid?
Origineel gepubliceerd op The Epoch Times (11/04/2021): Divine Guidance to True Freedom: The ‘Liberation of Saint Peter’
