Voortbouwen op traditie: ‘De spoel opwinden’

Er is altijd een plaats voor de schoonheid, de zorg en het respect die in traditionele cultuur te vinden zijn. We kunnen ernaar op zoek gaan en een manier vinden om ze naar de toekomst te brengen, zodat de generaties na ons een basis hebben waarop ze kunnen voortbouwen.

De 19e-eeuwse Britse schilder Frederic Leighton inspireerde me tot diep nadenken over traditie met zijn schilderij ‘De spoel opwinden’.

‘De spoel opwinden’

In Leighton’s schilderij ‘De spoel opwinden’ zien we twee figuren die garen tot een bol winden. De linkerfiguur is ouder dan de rechterfiguur en maakt een moederlijke indruk. We zullen de linkerfiguur de moeder noemen en de rechterfiguur haar dochter.

De moeder is gekleed in eenvoudige, witte, klassieke kledij, en zij zit op een bankje. Rechts van haar staat een mand met verschillend kleuren garen. Zij kijkt naar het roodachtige garen tussen haar twee handen, dat zij voor haar dochter houdt.

Haar dochter, gekleed in een wit topje en een roodachtige rok, trekt het garen uit de handen van haar moeder en windt het op tot een bol die ze vasthoudt. Aan haar voeten liggen andere afgewerkte bollen garen, waaruit blijkt dat deze twee al een tijdje aan het werk zijn.

De moeder en dochter werken als een team op een balkon. Rechts van de dochter begint een trapje. Achter hen bevindt zich een bergachtig zeegezicht, onder een bewolkte maar schitterende hemel.

Wat zou dit nu precies kunnen betekenen? Welke betekenis kunnen we hieruit halen voor ons leven van vandaag?

Verder bouwen op traditie met zorg en respect

Als kunstenaar is een van de eerste dingen die me opvalt de toewijding waarmee de moeder naar het garen kijkt dat ze vasthoudt. De blik op haar gezicht getuigt van een zeker respect voor haar bezigheid, wat zich vertaalt in deskundigheid, want ik neem aan dat zij haar dochter dit heeft geleerd of aan het leren is.

Dit doet mij beseffen dat deskundigheid niet mogelijk is zonder diepgaande bekommernis om en respect voor het ambacht, welk ambacht dat ook moge zijn. We kunnen deze houding meenemen naar onze woon- en werkomgeving, zodat ook wij het leven en het werk kunnen benaderen met de zorg en het respect die het verdient.

Dit schilderij doet mij bovendien denken dat niet alleen traditionele ambachten van generatie op generatie worden doorgegeven, maar dat ook die houding of manier van denken kan worden overgedragen, en dat de relatie tussen ambacht en mentaliteit kan vormen wat wij cultuur noemen.  Het is dus cultuur die van generatie op generatie kan worden doorgegeven.

Vertegenwoordigt het garen mogelijk de overdracht van de traditionele cultuur? De moeder, die de traditie vertegenwoordigt in haar klassieke kleding, geeft het garen door aan haar dochter. De dochter windt het garen op tot een bol, die later zal worden gebruikt om textiel van te maken.

Textiel is een vorm van creatie: ze worden gebruikt om kleren, tafellakens, beddengoed, enzovoort te maken. Als de dochter de jongere generatie vertegenwoordigt, is het dan zo dat de moeder, dat wil zeggen de traditie, de bron van de creativiteit van de dochter is?

Interessant genoeg heeft de rok van de dochter de kleur van het garen dat ze oprolt, alsof dat garen op een bepaald moment gebruikt is om de rok te maken die ze nu draagt. Suggereert dit dat de jongere generaties zichzelf en de cultuur die zij erven kunnen verfraaien met de prachtige kunsten en attitudes die in de traditie te vinden zijn?

Zo ja, hoe vindt deze overdracht van schoonheid, zorg en respect plaats? Hoe kan je de jonge generatie de schoonheid, de zorg en het respect van vroeger overbrengen?

De moeder kijkt met zorg en respect naar het garen, dat de cultuur vertegenwoordigt, maar de dochter kijkt aandachtig naar haar moeder. De moeder, niet langer een kind en nu een expert in haar vak, vervult de rol van de cultuurbewaker. In zekere zin is de zorg voor de cultuur de zorg voor haar dochter.

Maar de dochter, die naar haar moeder kijkt, moet de inspanningen van haar moeder erkennen. De dochter moet bereid zijn om van haar moeder te leren, om de wijsheid en de ervaring die zij heeft opgedaan in zich op te nemen. De jongere generaties moeten bereid zijn te leren van de successen en mislukkingen van de vorige generaties; de jongere generatie moet bereid zijn te leren van de traditie.

De twee generaties moeten in harmonie samenwerken. De twee figuren zijn niet alleen in evenwicht met elkaar, maar ook met het bergachtige zeegezicht achter hen. Zelfs het garen dat tussen hen in hangt, is in samenspel met de richel van het balkon, het landoppervlak achter hen en de horizonlijn.

De schoonheid, de zorg en het respect die de traditie met zich meebrengt, verenigt de generaties met elkaar en met de natuur. Het landschap kan dus ook de ruimte zijn waarin de jongere generatie haar erfgoed zal integreren.

Dit betekent niet dat de dochter alleen maar zal doen wat de moeder haar leert; dit betekent niet dat de creativiteit van de jongere generatie zal worden beteugeld door de regels van de tradities. Het fundament van de traditie laat juist verschillende vormen van expressie toe, vandaar de andere kleur en het andere ontwerp van de rok van de dochter.

Traditie kan gebruikt worden om de jongere generatie te verheffen tot iets mooiers, zorgzamer en respectvollers dan de vorige generatie. Is dit waarom de treden achter de dochter staan? Het is alsof de dochter de lessen die ze van haar moeder heeft geleerd kan meenemen en ze zich elk moment kan omdraaien en achter haar de trap oplopen.

Maar achter haar de trap oplopen suggereert dat de dochter zich misschien moet afwenden van haar moeder, dat wil zeggen, zich moet losmaken van de traditie.

Dit betekent niet dat de dochter de traditie in haar algemeenheid ontkent, maar misschien suggereert het wel dat het ook de verantwoordelijkheid van de jongere generatie is om alles wat destructief is achter zich te laten. Dat iets al heel lang wordt gedaan, wil nog niet zeggen dat er geen betere manier is om het te doen.

Ik kan me dus voorstellen dat de dochter alles leert wat er te leren valt over het opwinden van de spoel, totdat ze het zelf onder de knie heeft. Ook zij zal haar ambacht gaan benaderen met de zorg en het respect die het verdient, en door zorg en respect bouwt zij voort op de traditie die aan haar is doorgegeven en helpt zij in de plaats daarvan een nog mooiere cultuur te scheppen.

Zij draait zich om en loopt die treden op naar een ander platform waar zij, als volwassene in haar witte topje en roodachtige rok, op een bankje gaat zitten om haar kinderen een traditie bij te brengen waarop zij hopelijk kunnen voortbouwen.