In ” Literature: An Introduction to Fiction, Poetry, and Drama”, het lijvige boek dat vroeger werd gebruikt in mijn lessen Engelse literatuur voor gevorderden, opent X.J. Kennedy met een bespreking van de fabel. Natuurlijk noemt hij de beroemdste vertolker van dit genre, Aesopus (circa 620-560 v. Chr.)
Er is weinig bekend over het leven van Aesopus behalve dat hij Griek was – sommigen twijfelen aan zijn bestaan – maar veel van de 584 fabels die aan hem worden toegeschreven zijn ons tot op de dag van vandaag bekend. Kinderen lezen of horen nog steeds “De schildpad en de haas”, “De jongen die wolf riep”, “De vos en de druiven”, en “De wolf en de hond”.
Zoals Kennedy schrijft, is een fabel “een kort verhaal dat een kernachtige verklaring van de waarheid weergeeft.” De personages in fabels “kunnen sprekende dieren zijn (zoals in veel van de fabels van Aesopus), levenloze voorwerpen, of mensen en bovennatuurlijke wezens (zoals in ‘De afspraak in Samarra.’)”
Fabels zijn universeel
Deze kwaliteiten maken de fabel gemakkelijk overdraagbaar cultureel erfgoed. De verhalen van Aesopus, bijvoorbeeld, hebben lang de wereld toebehoord. Bijvoorbeeld in de 10e eeuw ontstond in Centraal-Azië een verzameling van de fabels van de Griek in de taal van de Oeigoeren. In de 16e eeuw introduceerden Portugese missionarissen Aesopus bij de Japanners.
Ook andere fabeldichters hebben buiten hun eigen land populariteit verworven. Misschien wel de belangrijkste onder hen was Jean de La Fontaine, wiens eind 17e-eeuwse verzameling fabels literaire klassiekers zijn geworden. Ze zijn niet alleen bekend bij Franse kinderen, maar hebben wereldwijde bekendheid.
Net als hun personages, spreken de morele waarheden van deze korte verhalen een breed spectrum van culturen aan. Of je nu van de oevers van de Ganges komt of uit de bergen van Colorado, je begrijpt de boodschap in een fabel als “De mier en de sprinkhaan.” De mier werkt de hele zomer hard om zijn provisiekast klaar te maken voor de koude wintermaanden, terwijl de sprinkhaan vrolijk zijn viool speelt en spottend lacht om de zwoegende mier. Wanneer het gaat stormen en sneeuwen, zoals altijd, is het de sprinkhaan die honger lijdt en bibbert van de kou. De moraal van dit verhaal is tweeledig: wees verantwoordelijk voor jezelf; er is een tijd om te werken en een tijd om te spelen.
De meeste mensen weten dat dit waar is.
Een fabel voor volwassenen
Laten we nu eens kijken naar een veel modernere fabel, Somerset Maugham’s versie van een oude Arabische legende, “De afspraak in Samarra,” die Kennedy onder “Literatuur” heeft gezet. Hier is het in zijn geheel:
De dood spreekt: Een koopman in Bagdad stuurt zijn knecht naar de markt om proviand te kopen, na een poosje komt de knecht terug, helemaal bleek en bevend, en zegt: Meester, toen ik net op de markt was, werd ik door een vrouw uit de menigte opgeschrikt, en toen ik me omdraaide zag ik dat het de Dood was die me aan het schrikken had gemaakt. Zij keek mij aan en maakte een dreigend gebaar; leen mij uw paard, dan zal ik uit deze stad wegrijden en mijn lot ontlopen. Ik zal naar Samarra gaan en daar zal de Dood mij niet vinden. De koopman leende de knecht zijn paard, die besteeg het en zette zijn sporen in de flanken van het paard en zo snel als het paard kon galopperen ging hij ervandoor. Daarna ging de koopman zelf naar de markt en hij zag mij in de menigte staan, hij kwam naar mij toe en zei: Waarom maakte je een dreigend gebaar naar mijn dienaar toen je hem vanmorgen zag? Dat was geen dreigend gebaar, zei ik, het was alleen dat ik verbaasd reageerde. Ik was verbaasd hem in Bagdad te zien, want ik heb vanavond een afspraak met hem in Samarra.
Het is duidelijk dat “De afspraak in Samarra” niet voor kinderen is bedoeld. De eerder genoemde fabels zullen misschien zelfs de kleuters aanspreken, maar Maugham’s kleine schrijfsel is te verwarrend en beangstigend voor de kleintjes.
Een nadere blik
Toch heb ik “De afspraak in Samarra” gekozen om hier te analyseren en wel om drie redenen.
Ten eerste bevat Maugham’s kleine verhaal alle klassieke elementen van een fabel. Het is kort, de taal is beknopt en zonder opsmuk, en de Dood verschijnt in menselijke gedaante, in dit geval als een vrouw. Hoewel de moraal niet direct wordt genoemd, zoals in zoveel fabels – Kennedy vraagt zijn leerling-lezers: “Hoe zou je het in je eigen woorden zeggen?”- zullen de meesten van ons concluderen dat de boodschap inhoudt, dat we niet aan ons lot kunnen ontsnappen, vooral als het om de dood gaat.
En in tegenstelling tot sommige fabels, roept “De afspraak in Samarra” een aantal belangrijke vragen op: Wat is het lot? Geloven we in het lot of in de vrije wil? “Ik ben de meester van mijn lot,” schreef de dichter William Ernest Henley, “Ik ben de kapitein van mijn ziel.” Maugham’s fabel daagt ons uit om na te denken over de waarheid van zo’n gedurfde uitspraak.
Tenslotte heb ik besloten uit te weiden over “De afspraak in Samarra” vanwege de kracht ervan. Ik heb de woorden van Maugham met talrijke klassen gelezen, het in sommige van mijn teksten vermeld, en het verhaal aan vrienden en familieleden verteld. Ondanks deze vele herhalingen, bezorgt deze fabel me nog steeds een rilling over mijn rug, elke keer als ik het lees, en verbaas ik me over de literaire precisie en de genadeslag aan het eind.
Een schat van onze cultuur
Hoewel we leven in een tijd van culturele onrust en moreel relativisme, kan de tijdloze wijsheid van fabels dienen als houvast en ankerplaats voor onze kinderen. Aesopus “De wolf en de hond“, bijvoorbeeld, leert ons het belang van vrijheid. “De leeuw en de muis” benadrukt het belang van vriendelijkheid, terwijl “De haas en de schildpad” de lezers eraan herinnert dat “de race niet altijd om de snelste gaat.”
Het kennen van enkele van deze fabels verbindt ons diepgaander met het verleden. Tientallen jaren geleden kreeg een meisje dat ik kende van haar vriendin te horen: “Ik ben de sprinkhaan, en jij bent de mier,” een opmerking die bedoeld was als een vernedering, hoewel de spreker blijkbaar vergeten was dat het de sprinkhaan is die verhongert. Maar in ieder geval waren ze beiden bekend met dit verhaal.
Wij kunnen onze kinderen gemakkelijk met deze wijsheden kennis laten maken. Onze bibliotheken en boekhandels staan er vol mee – mijn bibliotheek alleen al heeft meer dan 20 boeken met fabels van Aesopus – en veel van deze boeken zijn fraai geïllustreerd, wat hun aantrekkingskracht op de jeugd vergroot. Als de kinderen van video’s houden, kunt u online tientallen sites vinden die fabels promoten door middel van tekenfilms, maar ook als luisterboeken.
Geef dit geschenk aan onze kinderen, dan zullen ze er een leven lang plezier van hebben.
Origineel gepubliceerd door The Epoch Times (17 augustus 2021): The Fabulous Fable: A Gift for All Ages
