Grote dichters en zieners schrijven niet voor klaslokalen of scholieren; zij schrijven voor andere mensen, andere zielen. Ik noem Leo Tolstoj, die van school is gegaan; Virginia Woolf, die niet naar school mocht; en Charles Dickens, die van school werd gestuurd.
Hoewel Henry David Thoreau (1817-62) inderdaad afstudeerde aan Harvard, hechtte hij er zo weinig waarde aan dat hij weigerde de zes dollar te betalen die nodig was om zijn diploma in ontvangst te nemen.
Net als Tolstoj en Woolf schreef hij zijn meest intieme gedachten—waarvan sommige nooit bedoeld waren om aan de wereld bekend te worden—in zijn dagboeken. Zijn dagboek “Walden” (1845-47), ontworpen met het oog op publicatie, is iets zelfbewuster dan de rest van het twee miljoen woorden tellende document dat begon in 1837, toen de auteur net 20 was.
Het complete opus onthult de ziel van de man, en het was een prachtige ziel. Er waren hints van die schoonheid in zijn uiterlijke verschijning. Een Harvard-schoolgenoot van Thoreau, die later bekend zou worden als dominee John Weiss, herinnert zich zijn “grijs-blauwe ogen [die] over het pad leken te dwalen vlak voor zijn voeten.” Hij merkte ook op: “Wij herinneren ons dat hij veel leek op een Egyptisch beeld van gezichten, groot van gestalte, maar peinzend en onbeweeglijk …”. “Het leven van Henry David Thoreau.”
Achter die grijs-blauwe ogen gingen gedachten schuil als: “Wat als we verlangens voelen die door geen enkele borst worden beantwoord? Ik loop alleen.” Natuurlijk was hij verre van alleen, want hij was dicht bij God en de natuur, zijn twee levenslange metgezellen die nooit faalden om hem te steunen en hem met verwondering te vervullen. Hij verkoos hun gezelschap boven het gezelschap van stervelingen die de verbondenheid met hen onderbraken.
Hoge verwachtingen
Hoewel Thoreau misschien van de mensheid als geheel hield, waren zijn ontmoetingen met individuen zelden aangenaam. Hij bleef verveeld, teleurgesteld en gedesillusioneerd achter. Hun aanwezigheid alleen al verhinderde zijn eigen hogere wereld met zijn hogere gedachten en gevoeligheden:
“Er zit iemand bij de kust die met mij mee wil, maar ik kan er niet aan denken. Hij denkt dat ik hem gewoon in mijn boot kan nemen en hem dan geen aandacht schenken. Hij beseft niet dat ik hem met dezelfde handeling in mijn gedachten zou moeten meenemen, waar geen plaats voor hem is. (…) Ik weet heel goed dat ik met hem aan boord met zijn kwaliteiten nooit die verruiming van de rivier zou bereiken.”
Ook de instellingen van de mensheid, haar regeringen, rechtbanken, en kerken riepen zijn ongenoegen op. Toen in 1856 de oorlogsdreiging tussen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië opdoemde, schreef hij: “Beide naties zijn bereid een wanhopige stap te zetten, de belangen van de beschaving en het christendom te vergeten en elkaar naar de keel te vliegen. Wanneer ik een individu zo buiten zichzelf zie, klaar om te schieten of neergeschoten te worden, denk ik dat hij een kandidaat is voor het gekkenhuis.”
Hij vond dat God te vaak afwezig was in de kerken. “Voor de meeste mensen is godsdienst een gewoonte, of beter gezegd, traditie is hun godsdienst.” Het scherpe contrast tussen de wet van God en de wet van de mens—de wet van zijn tijd bijvoorbeeld dat een mens gekocht en verkocht kon worden—bezorgde hem grote angst:
“Massachusetts … bracht opzettelijk en met geweld een onschuldige man, Anthony Burns, in slavernij. … De aanblik van die politieke organisatie genaamd Massachusetts is voor mij moreel bedekt met scoriae en vulkanische sintels zoals Milton zich die voorstelde. Als er een hel is die gewetenlozer is dan onze machthebbers en ons volk, dan ben ik nieuwsgierig om die te bezoeken.”
Thoreau zelf verkoos de wetten van God boven die van de mens, verborg weggelopen slaven in zijn eigen huis, voorzag hen van geld en kleding, en regelde vluchtwegen. “Zet gewoon een gevluchte slaaf, die de naam Henry Williams heeft aangenomen, in de wagens naar Canada,” schreef hij.
God en natuur
Gods wet en de wetten van de natuur waren voor hem verwant, onlosmakelijk met elkaar verbonden, rechtvaardig, en volmaakt. “Ik heb de natuur deels lief omdat zij niet de mens is, maar een toevluchtsoord van hem,” schreef hij. “In haar midden kan ik blij zijn met een volledige vreugde. Als deze wereld een en al mens was, … zou ik alle hoop verliezen. Hij is dwang, zij is vrijheid voor mij. Hij doet me verlangen naar een andere wereld. Zij maakt me tevreden met deze.”
God geopenbaard in de schoonheid van de natuur was de basis van zijn geloof. De schoonheid, de logica en symmetrie van een sneeuwvlok, bijvoorbeeld, was even krachtig als elk visioen van een heilige of ziener: “Een goddelijkheid moet zich in hen bewogen hebben voordat de kristallen op die manier ontsprongen en zich vastzetten. … Dezelfde wet die de aardster vormt, vormt de sneeuwsterren.”
De schoonheid van het gezang van de natuur betoverde hem. “Als ik een vogel hoor zingen, kan ik geen woorden bedenken om het te imiteren.” En de betekenis van hun lied? “De muziek van alle wezens heeft te maken met hun liefdes, zelfs de padden en kikkers. Is het niet hetzelfde met de mens?”
Hoewel Thoreau veel wist van de wetenschap, koesterde hij een gezond scepticisme tegenover wetenschappers en hun instellingen. Hij wees een uitnodiging van de Association for the Advancement of Science af om zijn ideeën te delen. “Zij geloven niet in een wetenschap die zich bezighoudt met de hogere wet,” schreef hij. “Hoe absurd is het dat, hoewel ik waarschijnlijk zo dicht bij de natuur sta als ieder van hen, … een waarheidsgetrouw verslag van mijn relatie tot de natuur slechts tot hun spot zou leiden! Als het de secretaris was geweest van een vereniging waarvan Plato of Aristoteles de voorzitter was, zou ik niet hebben geaarzeld om mijn studies onmiddellijk en in het bijzonder te beschrijven.”
Hij geloofde dat “alle natuurverschijnselen gezien moeten worden vanuit het oogpunt van verwondering en ontzag.” Hij merkte ook op: “Mensen zijn waarschijnlijk dichter bij de essentiële waarheid in hun bijgeloof dan in hun wetenschap.”
“De essentiële waarheid” is misschien Thoreau’s favoriete naam voor God. “Hoger licht” is een andere naam die hij gebruikte. “Het is door te gehoorzamen aan de suggesties van een hoger licht in je, dat je aan jezelf ontsnapt en totaal nieuwe paden bewandelt.”
Thoreau’s pad was niet lang, slechts 43 jaar. Toen iemand hem vlak voor zijn dood vroeg of hij vrede had gesloten met God, antwoordde hij: “Ik wist niet dat we ooit ruzie hadden gehad.”
Gepubliceerd door The Epoch Times (1 oktober 2021): Truth Tellers: Henry David Thoreau and the ‘Essential Truth’
